Lista autystycznych cech Samanthy Craft (aka Marcelle Ciampi)

O Autorce

Przyszedł czas na prezentację nieoficjalnej listy cech żeńskiego autyzmu autorstwa Samanthy Craft. Oryginał znajdziecie tu. Opisała ona swoje doświadczenia jako kobiety w spektrum autyzmu w książce Everyday Aspergers. Jedno z jej dzieci jest również autystyczne.

To zestawienie jest szczególnie dedykowane dla dorosłych kobiet z uwarunkowaniem autyzmu. Jest to też ważne narzędzie dla osób z całego spektrum płci, które identyfikują się z tą listą. Jest to w pewnym uproszczeniu zbiór nieoczywistych cech autystycznych, które nie kojarzą się ze stereotypem. Zamierzeniem Autorki jest szerzyć wiedzę i świadomość właśnie na temat żeńskiego autyzmu. Stworzyła tę listę, aby pomóc pracownikom służby zdrowia w rozpoznawaniu ASC.

Dla neurotypowych

To zestawienie pokazuje również osobom neurotypowym, z czym zmagają się osoby autystyczne, co czują i myślą, nawet jeśli na pierwszy rzut oka nie widać po nich cech autystycznych. Ja szczególnie identyfikuję się z sekcją F. Wszystkie podpunkty z tej sekcji były i / lub są aktualne. Chyba najmniej tyczy się mnie fiksacja na punkcie czasu. Owszem, kiedyś byłam mega punktualna, i nie rozumiałam, że można się spóźniać, i jak umawiamy się na 18, to na 18:00. Mała dygresja, przypomina mi się pierwszy sezon The Big Bang Theory, kiedy chłopaki przyszli do Penny na imprezę hallowen-ową, i byli punktualni, na 18, a tam jeszcze żadnego gościa. Zanim goście się zeszli minęło parę godzin. Ja zrobiłam kiedyś dokładnie to samo, w początkach doktoratu umówiliśmy się razem z moim zespołem na 18 w jakiejś knajpie. Ze 2 godziny siedziałam sama! Dopiero wtedy pojęłam, że umawianie się na 18 wcale nie znaczy przybycie punkt 18. Przynajmniej na imprezach.

O samym zestawieniu

Zestawienie jest długie, jednak postanowiłam przedstawić je w całości. Dzielenie utrudni innym korzystanie z niego. Oszczędzę Wam liczenia, lista została podzielona na 10 sekcji, w której jest w sumie 161 podpunktów. Są też zagadnienia opcjonalne, 12 podpunktów.

Tłumaczenie jest moje własne, zatem proszę miejcie dla mnie wyrozumiałość. W razie pytań, jestem do dyspozycji. Chętnie też przyjmę wszelkie poprawki. Mam świadomość, że wiele pozycji brzmi podobnie lub wydaje się, że się powtarza. Tak jest w oryginalnym tekście i nie chciałam w niego ingerować.

Sugerowane użycie

Należy dokładnie przeczytać wszystkie obszary. Jeśli Czytelnik identyfikuje się z 75% -80% lub więcej stwierdzeń w każdym z obszarów może rozważyć, czy jest osobą autystyczną.

Przy ustalaniu diagnozy spektrum autyzmu zaleca się też wgląd w dzieciństwo, dojrzewanie, wczesną dorosłość i teraźniejszość osoby diagnozowanej. Tyczy się to w szczególności trudności komunikacyjnych, gdyż osoby autystyczne często doskonale potrafią nauczyć się zasad komunikacji. Podstawowym identyfikatorem autyzmu może być fakt, że osoby autystyczne nadal uczą się zasad społecznych i komunikacyjnych. Innymi słowy, wciąż ćwiczą / maskują / próbują się dopasować.

Zastrzeżenie

To zestawienie nie ma na celu zastąpienia definicji ASC z DSM-V czy ICD-11. Nie jest również oficjalnym narzędziem diagnostycznym. Tysiące ludzi na całym świecie korzystało z tej listy, ale w połączeniu z DSM-V / ICD-11 i orzeczeniami specjalistów zdrowia psychicznego.

Ta lista została opracowana na podstawie ponad 8 lat codziennych rozmów ze zdiagnozowanymi osobami ASC lub samoorzeczkami ASC i przedstawia opinię Autorki. Nie jest to też pełna lista cech autystycznych.

Niektóre osoby będą identyfikować się z wieloma pozycjami z listy i nie będą autystyczni. Chciałabym jeszcze raz podkreślić, że tu nie chodzi tylko o występowanie pewnych cech, autyzm jest związany z budową układu nerwowego. Są osoby, które będą mieć wiele cech, bo każdy czasem ma taki czy inne cechy wymienione poniżej. Wiele osób lubi czasem posiedzieć samemu w domu, nie zapamiętuje twarzy czy ma trudności z zarządzaniem emocjami.  Jeśli już, to pewną wagę ma liczba i natężenie cech. Niemniej, ASC to nie tylko te cechy autystyczne. Są też inne czynniki.

Sekcja A: Myślicielka

• lubi wszystko głęboko przemyśleć / analizować
• bardzo dużo pisze i często jest zafascynowana poezją
• jest inteligentna (nie odnosi się to do poziomu IQ. Osoby autystyczne są często dyslektykami i mają dysgrafię i / lub inne trudności w uczeniu się. Jednak, mogą być bardzo inteligentne w określonych kwestiach, jak na przykład nieszablonowe myślenie, płynność werbalna czy płynna inteligencja (to ogólna zdolność rozumowania, elastycznego angażowania się w świat, rozpoznawania wzorców i rozwiązywania problemów w sposób, który nie zależy od konkretnej wcześniejszej wiedzy lub doświadczenia).)
• widzi rzeczy, w tym własne procesy myślowe, na wielu poziomach
• nieustannie analizuje istnienie, sens życia i egzystencję
• ma poważny i rzeczowy charakter
• nie bierze rzeczy za pewnik
• nie upraszcza
• widzi wszystko jako skomplikowane
• często gubi się we własnych myślach i “sprawdza proces” (puste spojrzenie)

Sekcja B: Niewinna

• jest naiwna
• jest uczciwa
• nie umie kłamać
• trudno jej zrozumieć manipulację i nielojalność
• trudno jej zrozumieć mściwe zachowanie i odwet
• łatwo ją oszukać i „zrobić w konia”
• często towarzyszy jej uczucie zagubienia i przytłoczenia
• ma poczucie zagubionej i/lub bycia z innej planety
• towarzyszy jej poczucie izolacji
• była wykorzystywana lub prześladowana jako dziecko, ale nikomu o tym nie mówiła

Sekcja C: Ucieczka (np. od trudnych: emocji, doznań, przebodźcowania) i przyjaźnie

• jeśli przytłaczają ją emocje i / lub doznania sensoryczne, ucieka w świat własnych myśli lub aktywności, które ją uspokajają
• ucieka w fiksacje, obsesje i nadmierne zainteresowanie określonymi tematami
• ucieka poprzez wyobraźnię, fantazję i marzenia na jawie
• ucieka poprzez przetwarzanie mentalne
• ucieka w rytm słów
• ucieka, grając w kółko tę samą muzykę
• ucieka w związek (wyobrażony lub rzeczywisty)
• ucieka poprzez liczenie, kategoryzację, organizowanie, przestawianie przedmiotów
• ucieka do innych pomieszczeń na imprezach
• ma opanowaną imitację zachowań, reakcji, interakcji itp.
• w dzieciństwie miała wyimaginowanych przyjaciół
• w młodości traktowała przyjaciół jako “pionki”, np. przyjaciele byli “studentami”, “konsumentami”, “członkami”
• zaprzyjaźnia się ze starszymi lub młodszymi kobietami bardziej niż z rówieśnikami (często w młodym wieku dorosłym)
• naśladuje ludzi z telewizji lub z filmów
• naśladuje przyjaciół lub rówieśników w stylu, ubiorze, postawie, zainteresowaniach i sposobie bycia (czasami mowy)
• obsesyjnie zbiera i organizuje przedmioty
• liczby / liczenie sprawiają jej dużą łatwość (mogą to być liczby związane ze wzorcami, obliczeniami, listami, czasem i / lub personifikacją)
• nie może się zrelaksować ani odpocząć, gdyż nieustanie głowa jest pełna myśli
• nieustannie filozofuje
• wszystko ma dla niej swój cel

Sekcja D: Cechy współistniejące

• ma OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsywne)
• ma problemy sensoryczne (które dotyczą wzroku, dźwięku, tekstury, zapachu, smaku) (może mieć synestezję)
• cierpi na lęk uogólniony
• ma poczucie zbliżającego się niebezpieczeństwa lub zagłady
• może doświadczać skrajnie różnych uczuć (jest przygnębiona / nadmiernie uradowana; nierozważna / nadwrażliwa)
• ma słabe napięcie mięśniowe i / lub brak koordynacji (może mieć zespół Ehlersa Danlosa i / lub hipotonię i / lub zespół tachykardii ortostatycznej postawy (ang. Postural Orthostatic Tachycardia Syndrome, POTS))
• ma zaburzenia odżywiania, obsesje na punkcie jedzenia i / lub obsesję na punkcie zdrowego odżywiania
• ma problemy z jelitami i / lub zespół jelita drażliwego
• cierpi na chroniczne zmęczenie i / lub choroby immunologiczne
• była błędnie zdiagnozowana lub zdiagnozowano u niej chorobę psychiczną
• doświadcza wielu somatycznych objawów chrobowych, może być traktowana przez otoczenie jako “hipochondryczka”
• od okresu dojrzewania miała napady depresji (może mieć przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne, PMDD)
• kwestionuje swoje miejsce w świecie
• zastanawia się, kim jest i czego się od niej oczekuje
• poszukuje definicji dobra i zła
• często upuszcza małe przedmioty
• pstryka / pociera paznokciami / palcami, dotyka skóry (głowy), macha rękami, zaciera ręce, wkłada ręce pod lub między nogi, trzyma zaciśnięte pięści, kroczy w kółko i / lub często oczyszcza gardło

Sekcja E: Interakcje społeczne

• nie rozumiała dlaczego przyjaciele nagle kończyli znajomość i / lub trudno jest jej zaprzyjaźnić się
• ma tendencję do nadmiernego ujawniania szczegółów dotyczących życia osobistego
• ujawnia intymne szczegóły swojego życia nieznajomym
• nadmiarowo podnosiła rękę w klasie lub nie chodziła do szkoły
• w młodości słabo kontrolowała impulsy podczas mówienia
• czasami monopolizuje rozmowę
• pilnuje oddawania pożyczonych od niej przedmiotów
• czasami wydaje się narcystyczna i kontrolująca (choć nie jest narcystyczna)
• Dzieli się czymś (np. przedmiotami czy informacjami) w celu komunikacji z innymi / tworzenia więzi
• często wydaje się bardzo zaangażowana i nadgorliwa, lub przeciwnie, apatyczna i niezainteresowana
• posiada bogaty świat wewnętrzny, jednocześnie mieści w sobie wiele myśli, pomysłów i uczuć
• czuje się tak, jakby próbowała komunikować się “poprawnie”
• ma obsesję na punkcie potencjalnego związku / partner(ki), szczególnie związku miłosnego lub możliwej nowej przyjaźni
• jest zdezorientowana zasadami poprawnej konwersacji (kontakt wzrokowy, ton głosu, odległość pomiędzy 2 osobami, mowa ciała i postawa)
• rozmowa z drugą osobą często jest dla niej wyczerpująca
• nieustannie kwestionuje działania i zachowania swoje i innych
• czuje się tak, jakby brakowało jej “genu” konwersacji lub filtra myśli
• uczyła się interakcji społecznych przez „czytanie” i „studiowanie” innych ludzi
• wizualizuje i ćwiczy, jak będzie zachowywać się wśród ludzi (znajomych lub nieznajomych)
• przed wejściem do pokoju ćwiczy / próbuje w myślach co powie drugiej osobie
• ma trudności z filtrowaniem szumu tła podczas rozmowy
• ma w umyśle ciągły dialog, który mówi jej, co ma mówić i jak się zachowywać, gdy znajduje się w sytuacji społecznej
• jej poczucie humoru czasami wydaje się osobliwe, dziwne, nieodpowiednie lub inne niż u innych ludzi
• jako dziecko miała trudność z rozpoznaniem, kiedy jest jej kolej w trakcie rozmowy
• uważa normy konwersacji za dezorientujące
• uważa niepisane i niewypowiedziane zasady za trudne do zrozumienia, zapamiętania i zastosowania

Sekcja F: Znajduje schronienie, gdy jest sama

• czuje ogromną ulgę, gdy nie musi nigdzie iść, z nikim rozmawiać, odbierać telefonów ani wychodzić z domu, ale jednocześnie często ma poczucie winy za “hibernację towarzyską” i nie robienie “tego, co robią wszyscy inni”
• nawet jeden gość w domu może być postrzegany jako zagrożenie (może to być nawet znajomy lub członek rodziny)
• wiedza, że gość w domu nie jest zagrożeniem, nie łagodzi jej niepokoju
• towarzyszy jej uczucie strachu przed nadchodzącymi wydarzeniami i spotkaniami zapisanymi w kalendarzu
• świadomość, że musi wyjść z domu, powoduje u niej niepokój już od momentu przebudzenia
• już samo myślenie o wszystkich krokach związanych z przygotowaniem się do wyjścia z domu jest dla niej przytłaczające i wyczerpujące
• przygotowuje się psychicznie do wycieczek, wyjazdów, spotkań (ze znajomymi / biznesowych / w pracy / u lekarza) często na kilka dni przed zaplanowanym wydarzeniem
• ma tendencje obsesyjno-kompulsywne jeśli chodzi o koncepcję czasu, punktualności, śledzenia czasu, rejestrowania czasu i zarządzania czasem (może się to również przekładać na pieniądze)
• nieustannie kwestionuje kolejne kroki i ruchy
• czasami czuje się tak, jakby grała na scenie i była oglądana i / lub czuje, że zawsze musi odgrywać “właściwy” scenariusz (a nie swój własny), nawet gdy jest sama w domu
• mówienie sobie “właściwych” słów i / lub używanie pozytywnego języka w rozmowie z samą sobą (CBT) zazwyczaj nie łagodzi lęku. CBT może powodować u niej zwiększone poczucie nieadekwatności.
• świadomość, że pozostaje w domu przez cały dzień, przynosi jej wielki spokój ducha
• wymaga dużej ilości czasu spędzonego na odpoczynku / regeneracji lub w samotności
• czuje się winna po spędzeniu dużej ilości czasu na swoim specyficznym zainteresowaniu
• czuje się niekomfortowo w publicznych szatniach, łazienkach i / lub garderobach
• nie lubi przebywać w zatłoczonym centrum handlowym, zatłoczonej siłowni / teatrze itp.

Sekcja G: Wrażliwość

• kiedy próbuje zasnąć jest szczególnie wyczulona na dźwięki, tekstury, temperaturę czy zapachy
• próbując poczuć się wygodnie, dopasowuje pościel i/lub otoczenie,
• jej sny są pełne lęku, żywe, złożone i / lub prekognitywne z natury
• podchodzi w sposób intuicyjny do uczuć innych
• jest bardzo empatyczna, czasami aż do punktu, który powoduje uczucie zagubienia / dezorientacji
• bardzo bierze sobie krytykę do serca
• ma dużą tęsknotę za byciem widzianą, słyszaną i rozumianą
• powątpiewa, czy jest “normalna”
• jest bardzo podatna na poglądy i opinie osób postronnych
• czasami zmienia swoje działania lub swój pogląd na życie na podstawie opinii lub komentarzy innych
• codziennie, jeśli nie co godzinę widzi własne ograniczenia w wielu obszarach
• łatwo ją zranić, gdy inni kwestionują lub wątpią w jej pracę
• postrzega wiele rzeczy jako przedłużenie siebie
• obawia się opinii innych, osądu czy krytyki
• nie lubi słów i wydarzeń, które są krzywdzące dla zwierząt i ludzi
• posiada lub ratuje zwierzęta (często w dzieciństwie)
• ma ogromne współczucie dla wszystkich, którzy cierpią (czasami dla przedmiotów nieożywionych / personifikacja)
• jest wrażliwa na substancje chemiczne (toksyny ze środowiska, żywność, alkohol, leki, hormony itp.)
• stara się pomóc, oferuje nieproszone rady lub formalizuje plany działania
• kwestionuje cel życia i jak być “lepszym” człowiekiem
• stara się zrozumieć zdolności, umiejętności i / lub talent

Sekcja H: Poczucie siebie

• czuje się uwięziona między chęcią bycia sobą a chęcią dopasowania się
• naśladuje innych, nie zdając sobie z tego sprawy
• tłumi prawdziwe życzenia (często w młodym wieku dorosłym)
• wykazuje zachowania współzależne (często w młodym wieku dorosłym)
• dostosowuje się, aby uniknąć śmieszności
• odrzuca i/lub kwestionuje normy społeczne
• ma poczucie skrajnej izolacji
• dobre samopoczucie wymaga od niej wiele wysiłku i pracy
• zmienia preferencje w zależności od otoczenia i innych osób
• zmienia zachowanie w zależności od otoczenia i innych osób
• do wieku nastoletniego i / lub aż ktoś inny zwróci jej na to uwagę, nie dba o higienę, ubrania i wygląd
• “świruje”, ale dopiero dużo później zdaje sobie sprawę dlaczego
• ma młodo brzmiący głos
• ma problemy z widzeniem siebie, jak wygląda i / lub ma przypadki lekkiej prozopagnozji (trudności z rozpoznawaniem lub zapamiętywaniem twarzy)
• wewnętrznie czuje się znacznie młodsza niż na zewnątrz (jakby wiecznie miała dwanaście lat)

Sekcja I: Zakłopotanie/dezorientacja

• trudno było jej nauczyć się, że inni nie zawsze są uczciwi
• uczucia wydają się niezrozumiałe, nielogiczne i nieprzewidywalne (własne i innych)
• myli godziny spotkań, liczby i/lub daty
• oczekuje, że działając w określony sposób można osiągnąć określone wyniki, ale zdaje sobie sprawę, że w radzeniu sobie z emocjami nie zawsze widać te wyniki
• w młodości była bardzo szczera i / lub traktowała informacje bardzo dosłownie
• nie rozumie żartów, ich znaczenia i sensu
• czuje się zdezorientowana, gdy inni stosują ostracyzm, unikają, umniejszają, oszukują i zdradzają
• ma trudności z identyfikacją uczuć, chyba że są ekstremalne
• ma trudności z nienawiścią i niechęcią
• współczuje komuś, kto ją prześladował lub skrzywdził
• własne oczekiwania i uczucia złości, oburzenia, głębokiej miłości, strachu, lekkomyślności / roztrzepania wydają się jej łatwiejsze do zidentyfikowania niż radość, satysfakcja, spokój i pogoda ducha
• ma trudność w rozpoznaniu, jak skrajne emocje (oburzenie, głęboka miłość) wpłyną na nią i ma trudności związane z przenoszeniem tego, czego nauczyła się o emocjach z jednej sytuacji na drugą
• czasami postrzega sytuacje i rozmowy jako czarno-białe
• czasami nie zauważa lub źle interpretuje umiarkowane rezultaty, emocje i średnio ważne wydarzenia (mentalność wszystko albo nic)
• mała kłótnia może dla niej wydawać się końcem związku lub wręcz końcem świata
• mały komplement może wprowadzić ją w stan błogości

Sekcja J: Słowa, liczby i wzorce / schematy

• lubi znać pochodzenie słów i / lub pochodzenie faktów historycznych, ich przyczyny i podstawy
• jest zdezorientowana, gdy słowo ma więcej niż jedno znaczenie (lub pisownię)
• przejawia duże zainteresowanie piosenkami i tekstami piosenek
• często zauważa wzorce
• rzeczy na wizualnych obrazach
• ma zdolność zapamiętywania dokładnych szczegółów z czyjegoś życia
• ma niezwykłą pamięć do niektórych szczegółów
• pisze lub tworzy, aby złagodzić lęk
• ma swego rodzaju “uczucia” lub emocje wobec słów i / lub liczb
• słowa i / lub liczby dają jej poczucie komfortu i spokoju, podobne do przyjaźni

(Opcjonalnie) Funkcje wykonawcze i umiejętności motoryczne

Ten obszar nie zawsze jest tak oczywisty jak poprzednie obszary

1. proste zadania mogą powodować u niej ekstremalne trudności
2. nauka prowadzenia samochodu lub wzięcie zakrętu na korytarzu mogą sprawiać jej trudności
3. nowe miejsca wiążą się z nowym zestawem trudności
4. wszystko, czego realizacja wymaga dużej liczby kroków, zręczności lub wiedzy, może wywołać u niej panikę
5. myśl o naprawieniu lub zlokalizowaniu czegoś może wywoływać niepokój i / lub lęk
6. unika przyziemnych czynności
7. mycie się i sprzątanie domu może wydawać się trudnością nie do pokonania
8. gdy zaczyna wykonywać jakieś zadanie, na myśl przychodzi jej wiele pytań
9. może wyjść z domu z niedopasowanymi skarpetkami, nieprawidłowo zapiętą koszulą i / lub mieć dysleksję i / lub dysgrafię
10. wyjście do sklepu spożywczego może być dla niej przytłaczające
11. ma problemy z powtarzaniem za kimś kroków tanecznych, układów choreograficznych lub układu kroków na zajęciach fitness
12. ma trudności ze znalezieniem pewnych przedmiotów w domu, ale dokładnie pamięta, gdzie znajdują się inne przedmioty; niemożność zlokalizowania czegoś lub myślenie o zlokalizowaniu czegoś może powodować u niej uczucie silnego niepokoju (trudności związane z trwałością obiektu) (nawet przy czymś tak prostym, jak otwarcie koperty)

---